Obecnie słowo dieta definiowana jest jako system odżywiania się, polegający na dostosowaniu ilości i rodzaju pokarmu do potrzeb organizmu, bądź w ogóle sposób odżywiania się. Powiązanie diety z ograniczeniem, restrykcją zaczęło być widoczne w języku dopiero w XIV-XV wieku.
Odżywianie się jest jedną z najważniejszych, podstawowych funkcji ustroju. Już Galen powiedział, że nie potrzebujemy innych środków wsparcia przez cały czas, ale bez pokarmu nie przeżyje ani zdrowy, ani chory. Narażenie organizmu na długotrwały okres głodzenia prowadzi do niedożywienia białkowo-kalorycznego, zaniku łaknienia, a w konsekwencji do wyniszczenia i śmierci. Z kolei nadkonsumpcja wysoko przetworzonej, bogatokalorycznej żywności o wątpliwej wartości odżywczej prowadzi do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych takich jak m. in.: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, nowotwory korelujące z otyłością, choroba zwyrodnieniowa stawów i inne.
Prawidłowe żywienie umożliwia osiągnięcie pełnego rozwoju fizycznego i umysłowego oraz utrzymanie jak najwyższej odporności organizmu na choroby i zachowanie jego sprawności przez długi czas. Z tego powodu komponując swój codzienny jadłospis należy kierować się niżej wymienionymi zasadami racjonalnego odżywiania. Żywienie racjonalne to odpowiednio zróżnicowany zestaw produktów spożywczych i napojów w ilościach i proporcjach zapewniających pokrycie zapotrzebowania organizmu na energię, niezbędne składniki odżywcze, bez doprowadzania do nadmiaru żadnego z nich.
Zbilansowanie pod względem energetycznym, czyli zapewnienie równowagi między ilością energii wydatkowanej i spożywanej z pokarmem.
Zrównoważenie wartości odżywczej, czyli dostosowanie spożycia składników odżywczych do potrzeb organizmu.
Zachowanie właściwych proporcji między składnikami odżywczymi, co umożliwia organizmowi ich optymalne trawienie, wchłanianie i wykorzystanie przez ustrój.
Właściwy tryb żywienia, wyrażony jakością, wielkością i liczbą posiłków, zapewniający organizmowi optymalne funkcjonowanie. Obecnie zaleca się spożywanie 5-6 posiłków w ciągu dnia. Przerwa pomiędzy posiłkami nie powinna być dłuższa niż 5 godzin. Ostatni posiłek powinien być spożyty 2-3 godziny przed snem. Pokarm powinien być spożywany w spokoju, powoli.
Urozmaicenie, czyli spożywanie jak najbardziej różnorodnej żywności, umożliwiające dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych. Nie istnieje jeden produkt spożywczy, który w dłuższym okresie mógłby dostarczyć człowiekowi wszystkich składników pokarmowych w niezbędnych ilościach.
Należy również pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu. Woda stanowi około 60% masy ciała i posiada wiele funkcji fizjologicznych i biologicznych. Jej zawartość w organizmie zmienia się w różnych okresach życia. Według najnowszych rekomendacji dorosły człowiek powinien spożywać ok 2200 ml płynów na dobę (w tym 1500 ml wody). Warto pamiętać, że najlepiej sięgać po wodę mineralną, niegazowaną.
W wypadku wystąpienia zaburzeń stanu odżywienia bądź choroby warto skonsultować się ze specjalistą dietetykiem, aby zostać objętym procesem opieki żywieniowej. Jest to proces rozwiązywania problemów żywnościowych, podejmowania decyzji dotyczących odżywienia pacjenta oraz zapewnienia bezpiecznej, skutecznej i wysokiej jakości opieki żywieniowej. Składa się z kompleksowej oceny stanu odżywienia, która ma na celu identyfikację i diagnozowanie zagrożeń żywieniowych oraz zaplanowanie odpowiedniej interwencji; z diagnozy, czyli identyfikacji problemów i potrzeb pacjenta; z interwencji żywieniowej, czyli planowania rozwiązania problemów zidentyfikowanych podczas oceny stanu odżywienia; z monitorowania i postępu wdrożonej terapii.
Prawidłowy sposób żywienia warunkuje długie życie w zdrowiu i należy go wdrażać już od pierwszych dni życia. Właściwy sposób odżywiania się musi być połączony z aktywnością fizyczną, której czas i intensywność powinna być dostosowana do wieku.
„Niech pożywienie będzie lekarstwem, a lekarstwo pożywieniem”. – Hipokrates
Al. Filip Biernacki, DIETETYK KLINICZNY